پورت‌های تاندربولت شاید در ابتدا آنقدرها شناخته شده نبودند ولی این روزها شاهد استفاده بیشتر از آنها چه در مادربوردها و چه در لپ تاپ‌های جدید هستیم به خصوص تاندربولت نسل 4 که سرعت و قابلیت‌های بیشتری هم نسبت به نسخه‌های قبلی پورت تاندربولت دارد. به طور خلاصه باید بگوییم برتری اصلی پورت تاندربولت به پورت‌های دیگر توانایی آن در انتقال اطلاعات، انتقال سیگنال‌های تصویری و انتقال توان الکتریکی (برای شارژ) آن هم به صورت همزمان است. در حال حاضر هیچ پورت دیگری غیر از تاندربولت هر سه این قابلیت‌ها را ندارد و شاید همین ویژگی باشد که توجه‌ها را بیش از پیش به این پورت معطوف کرده است تا جایی که حتی برخی هنگام خرید لپ تاپ از وجود این پورت در آن سوال می‌کنند.
تاریخچه مختصری از تاندربولت
اختراع آن به سال 2009 برمی‌گردد؛ زمانی که شرکت اینتل با همکاری شرکت اپل پورتی به نام Light Peak را معرفی کرد که می‌توانست به طور همزمان برای انتقال اطلاعات، سیگنال‌های تصویری و توان الکتریکی استفاده شود. در این پورت از طراحی رابط PCI-E و دو رابط اپتیکال استفاده شده بود. همچنین امکان اتصال چهار دستگاه خارجی به آن فراهم بود. اینتل در همان سال‌ها ویدیوهایی را در یوتیوب منتشر کرد که در آنها نشان داده می‌شد چطور وسایل مختلفی از جمله مانیتور، دوربین فیلم‌ّبرداری و برخی وسایل الکترونیکی دیگر امکان استفاده از پورت Light Peak را دارند. اینتل حتی قول رسیدن به سرعت 100 گیگابیت در ثانیه را نیز داده بود هر چند که سرعت اولین پورت‌های Light Peak که بعدها به تاندربولت تغییر نام پیدا کرد 10 گیگابیت در ثانیه بود (کمی بیش از دو برابر سرعت پورت USB 3.0).
شایان ذکر است که تغییر نام پورت تاندربولت از Light Peak به تاندربولت توسط شرکت اپل انجام گرفت و دلیلش هم همخوانی نام این پورت با محصولات دیگر اپل بود. در سال 2010 فناوری تاندربولت پیشرفت بیشتری را تجربه کرد و امکان استفاده از آن در لپ تاپ‌ها نیز فراهم شد و در نهایت در سال 2011 اولین وسیله الکترونیکی با پورت تاندربولت به بازار عرضه شد. پورت تاندربولت تا به حال در چهار نسخه عرضه شده که دو نسخه اول آن یعنی تاندربولت 1 و تاندربولت 2 با کابل Mini DisplayPort و تاندربولت 3 و 4 با کابل USB-C سازگارند هر چند که هر کدام دارای کابل مخصوص به خود نیز هستند. بد نیست بدانید به دلیل ظرفیت بالای پورت تاندربولت در انتقال اطلاعات از آن در انواع کارت گرافیک اکسترنال نیز استفاده می‌شود.
در تاندربولت از چه استانداردهایی استفاده شده است؟
تاندربولت از هر سه استاندارد USB، DisplayPort و PCI Express پشتیبانی می‌کند و به همین دلیل هم هست که این پورت علاوه بر انتقال اطلاعات و توان الکتریکی امکان انتقال سیگنال‌های صوتی‌تصویری را هم دارد. پورت‌های تاندربولت 1 و 2 هر کدام دارای دو کانال هستند و هر کانالی ظرفیت انتقال 10 گیگابیت اطلاعات را دارد که جمعا می‌شود 20 گیگابیت؛ این مقدار در پورت‌های تاندربولت 3 و 4 به 40 گیگابیت می‌رسد. تنها پورت تاندربولتی که در حال حاظر از استاندارد USB 4.0 در آن استفاده شده پورت تاندربولت 4 است.
انواع پورت‌های تاندربولت
از زمان معرفی پورت‌های تاندربولت تا به امروز چهار نسخه از این پورت‌ها معرفی شده است (تاندربولت 1، 2، 3 و4). البته زمزمه‌هایی هم از معرفی تاندربولت 5 به گوش می‌رسد که گفته می‌شود سرعت انتقال اطلاعات در آن دو برابر تاندربولت 4 است یعنی 80 گیگابیت (10 گیگابایت) در ثانیه و سرعت انتقال سیگنال‌های ویدیویی در آن 120 گیگابیت در ثانیه است (سه برابر تاندربولت 4). از لحاظ شکل ظاهری باید بگوییم پورت‌های تاندربولت کمی با هم تفاوت دارند. پورت‌های تاندربولت 1 و 2 با پورت Mini DisplayPort سازگارند و پورت‌های تاندربولت 3 و 4 با پورت USB-C و به همین ترتیب شکل ظاهری آنها نیز متفاوت است. سایر تفاوت‌های این پورت‌ها را می‌توانید در جدول زیر ببینید.
| نام پورت / مشخصات | تاندربولت 1 | تاندربولت 2 | تاندربولت 3 | تاندربولت 4 |
| سازگار با کابل | Mini DisplayPort | Mini DisplayPort | USB-C | USB-C |
| حداکثر کیفیت ویدیو | WQHD (یک مانیتور) | 4K (یک مانیتور) WQHD (دو مانیتور) | 4K یا 5K (یک مانیتور) 4K (دو مانیتور) | 8K (یک مانیتور) 4K (دو مانیتور) |
| سرعت انتقال اطلاعات | 20 گیگابیت در ثانیه | 20 گیگابیت در ثانیه | 40 گیگابیت در ثانیه | 40 گیگابیت در ثانیه |
| حداکثر توان شارژ | 10 وات | 10 وات | 100 وات | 100 وات |
| تعداد پین‌ها | 20 | 20 | 24 | 24 |
| پروتکل‌ها | 4x PCI-E 2.0 DisplayPort 1.1a | 4x PCI-E 2.0 DisplayPort 1.2 | 4x PCI-E 3.0 DisplayPort 1.2 HDMI-2 USB 3.1 Gen 2 | 4x PCI-E 3.0 DisplayPort 2.0 USB 4.0 |
| حداکثر طول کابل | 3 متر | 3 متر | 0.5 متر (غیرفعال) 2 متر (فعال) | 2 متر |
| سال عرضه | 2011 | 2013 | 2015 | 2020 |
در مورد برخی از آیتم‌های این جدول توضیحاتی لازم است که باید خدمت‌تان عرض کنیم. اول اینکه منظور از “یک مانیتور” آن است که یک مانیتور به پورت تاندربولت وصل باشد و منظور از “دو مانیتور” زمانی است که دو مانیتور به صورت همزمان به یک پورت تاندربولت وصل شده‌اند. پورت تاندربولت 3 در حالت یک مانیتور کیفیت 4K و 5K را پشتیبانی می‌کند ولی در حالت 4K ریفرش ریت 120 هرتز و در حالت 5K این مقدار 60 هرتز خواهد بود. همچنین در حالت دو مانیتوره هم این مقدار 60 هرتز خواهد بود. پورت تاندربولت 4 در هر دو حالت یعنی 4K و 8K از ریفرش ریت 60 هرتز پشتیبانی می‌کند.
اگر نگاهی به قسمت “حداکثر طول کابل” برای تاندربولت 3 بیاندازید با عبارت 0.5 متر (غیرفعال) و 2 متر (فعال) روبرو خواهید شد. این به چه معناست؟ در جواب باید بگوییم دو نوع کابل تاندربولت 3 وجود دارد؛ یکی کابل‌های فعال و دیگری غیرفعال. در کابل‌های غیرفعال، تقویت‌کننده الکتریکی وجود ندارد در حالی که در کابل‌های فعال دو تقویت‌کننده الکتریکی در دو سر کابل وجود دارند که باعث تقویت سیگنال‌های الکتریکی می‌شوند. اگر اندازه کابل غیرفعال 0.5 متر و کابر فعال 2 متر باشد هر دو این کابل‌ها قادر به انتقال اطلاعات با سرعت 40 گیگابیت بر ثانیه خواهند بود اما اگر کابل غیرفعال 2 متر باشد سرعت انتقال اطلاعات در آن به 20 گیگابیت در ثانیه تقلیل خواهد یافت.
مزایای پورت تاندربولت
مزایای پورت تاندربولت به طور خلاصه به ترتیب زیرند:
- سرعت بیشتر در انتقال اطلاعات (تا 40 گیگابیت در ثانیه)
- انتقال سیگنال‌های تصویری با کیفیت بیشتر (4K و 8K) و ریفرش ریت بالاتر (60 و 120 هرتز)
- شارژ دستگاه‌های خارجی با توان و سرعت بیشتر (15 وات برای دستگاه‌های خارجی و 100 وات برای شارژ لپ تاپ)
- امکان ایجاد شبکه (اتصال دو یا چند کامپیوتر یا وسایل الکترونیکی دیگر از طریق پورت تاندربولت به یکدیگر و دسترسی به منابع آنها)
- امکان ارتباط دوطرفه
- امکان بیدار کردن کامپیوتر (خروج از حالت Sleep) با شروع به کار با وسایلی که از طریق پورت تاندربولت به آن وصل شده‌اند (فقط تاندربولت 4).
- صرفه‌جویی در تعداد پورت‌های موردنیاز
امکان ایجاد شبکه
یکی از جذابیت‌های پورت تاندربولت آن است که با آن می‌توانید یک شبکه بوجود بیاورید. همانطور که شاید بدانید هر پورت تاندربولت قابلیت اتصال به شش دستگاه مختلف را دارد (از طریق هاب یا داکینگ استیشن). بعد از اینکه دستگاه‌های موردنظرتان را به پورت تاندربولت متصل کردید می‌توانید با مراجعه به بخش Network and Sharing Center در ویندوز یک شبکه ایجاد کنید و به منابع تمام دستگاه‌ها دسترسی داشته باشید. مثلا اگر یکی از این دستگاه‌ها لپ تاپ و دیگری پرینتر باشد نه تنها می‌توانید به آنها دسترسی شبکه‌ای داشته باشید بلکه حتی لپ تاپ دیگری که به لپ تاپ شما متصل شده است نیز می‌تواند از پرینتر استفاده کند (دقیقا مانند شبکه‌ای که با کابل Ethernet درست می‌کنید).
امکان ارتباط دوطرفه
اگر دستگاهی دارای پورت تاندربولت باشد و به هر طریقی (کابل تاندربولت یا داکینگ استیشن) به دستگاه‌های دیگر متصل شود می‌تواند با آنها ارتباط دوطرفه برقرار کند. این به چه معناست؟ فرض کنید لپ تاپ‌تان را از طریق پورت تاندربولتش به یک مانیتور متصل کرده‌اید. در این صورت لپ تاپ از یک طرف می‌تواند سیگنال‌های تصویری را به مانیتور بفرستد و از طرف دیگر از مانیتور توان الکتریکی (شارژ) برای شارژ باطری‌اش دریافت کند و این یعنی دیگر نیازی نیست برای شارژ لپ تاپ‌تان آن را به صورت جداگانه به پریز برق وصل کنید.
صرفه‌جویی در تعداد پورت‌های موردنیاز
بدون شک اگر بتوان از یک پورت برای انتقال اطلاعات، انتقال سیگنال‌های صوتی و تصویری به نمایشگرهای خارجی و شارژ دستگاه‌های خارجی استفاده کرد آن هم با سرعت و کیفیت بیشتر شاید دیگر نیازی به قرار دادن پورت‌های دیگر مثل پورت HDMI که مخصوص انتقال سیگنال‌های صوتی و تصویری است نباشد و این به خصوص در لپ تاپ‌ها که قرار دادن پورت‌های بیشتر روی آنها با محدودیت روبروست اهمیت ویژه‌ای دارد. البته این تا حد زیادی مرهون همه‌گیرتر شدن پورت تاندربولت و بی‌استفاده ماندن پورت‌های دیگر است.
مقایسه تاندربولت 4 و یو اس بی 3.2 نوع C (USB-C)
با وجود آنکه یو اس بی نوع C در مقایسه با تاندربولت 4 قابلیت‌ها و مزایای کمتری دارد رواج استفاده از آن بیشتر است؛ دلیلش هم آن است که یو اس بی نوع C شش سال قبل از تاندربولت 4 عرضه شد به اضافه اینکه قبل از آن هم پورت‌های یو اس بی مورد استفاده قرار می‌گرفتند و لذا یو اس بی بین کاربران به مراتب شناخته‌شده‌تر است. جدول زیر مقایسه‌ای است بین تاندربولت 4 و یو اس بی نوع C (نسخه 3.2).
| مقایسه تاندربولت 4 و USB-C (3.2) | ||
| نام پورت / مشخصات | تاندربولت 4 | USB-C (3.2) |
| سرعت انتقال اطلاعات | 40 گیگابیت در ثانیه | حداکثر 20 گیگابیت در ثانیه |
| امکان انتقال سیگنال‌های تصویری | دارد (با کیفیت 4K و 8K) | ندارد |
| سرعت شارژ | حداکثر 100 وات | حداکثر 100 وات |
| میزان برق‌رسانی به دستگاه‌های خارجی | 15 وات | 7.5 وات |
| امکان ایجاد شبکه | دارد | ندارد |
| امکان خروج سیستم از حالت Sleep | دارد | دارد (فقط در بعضی سیستم‌ها) |
توضیح اینکه پورت USB-C در صورتی می‌تواند سیستمی را از حالت Sleep خارج کند که بایاس (BIOS) آن سیستم دارای گزینه USB Wake Support باشد و این گزینه در حالت فعال قرار گرفته باشد.
اولین لپ تاپ‌هایی که از پورت تاندربولت استفاده کردند
لپ تاپ مک بوک اپل جزء اولین لپ تاپ‌هایی بود که در آن از پورت تاندربولت استفاده شد؛ تعجبی هم ندارد چرا که اپل در کنار اینتل، خود یکی از ابداع‌کنندگان فناوری تاندربولت است. این استفاده از اواخر سال 2011 یعنی کمی بعد از معرفی پورت تاندربولت 1 آغاز شد و تا به امروز ادامه دارد. پورت تاندربولت در بسیاری از لپ‌تاپ‌ها و حتی دیگر دستگاه‌های ساخت اپل همچون مک بوک پرو، مک بوک ایر، آی مک، مک مینی، آی‌پد پرو و مک استودیو استفاده شده است. البته باید بگوییم با همه‌گیرتر شدن پورت‌های تاندربولت به خصوص تاندربولت 3 این روزها بسیاری از برندها نه تنها در لپ تاپ‌هایشان بلکه در سایر وسایل الکترونیکی‌شان همچون مانیتور و هارد اکسترنال نیز از پورت تاندربولت استفاده می‌کنند.
یکی از برندهایی که از پورت تاندربولت در برخی از لپ تاپ‌های خود از جمله لپ تاپ‌های گیمینگش استفاده کرده برند ایسوس است. این برند یکی از برندهای شناخته‌شده در زمینه تولید مادربورد است که مدتی است به یکی از تولیدکنندگان برتر لپ تاپ نیز تبدیل شده است. ایسوس از پورت تاندربولت در برخی از لپ تاپ‌هایش همچون لپ تاپ‌های ZenBook 14 و برخی از لپ تاپ‌های گیمینگ TUF خود استفاده کرده است و بد نیست بدانید استفاده از پورت تاندربولت در این لپ تاپ‌ها تاثیری در قیمت‌شان نداشته است یعنی قیمت لپ تاپ ایسوس با پورت تاندربولت تفاوت زیادی با لپ تاپ‌های همرده‌اش ندارد مگراینکه امکانات بیشتر یا سخت‌افزار بهتری داشته باشد.
پورت‌های تاندربولت در لپ تاپ‌های امروزی
دقت داشته باشید که پورت‌های تاندربولت 1 و 2 به دلیل قدیمی شدن‌شان و همچنین ظرفیت و امکانات کمترشان دیگر در لپ تاپ‌ها و دیگر وسایل الکترونیکی امروزی استفاده نمی‌شوند بنابراین وقتی صحبت از پورت تاندربولت است مقصود یا پورت تاندربولت 3 است یا 4. پورت تاندربولت 3 از سال 2016 به بعد در لپ تاپ‌ها (حداقل لپ تاپ‌های مک بوک) مورد استفاده قرار گرفت و پورت تاندربولت 4 از سال 2021 به بعد لذا در حال حاضر به طور نسبی تعداد لپ تاپ‌ها و وسایل الکترونیکی که از پورت تاندربولت 3 استفاده می‌کنند بیشتر است که البته تا چند سال آینده جای خود را به پورت‌های تاندربولت 4 خواهند داد.
پورت تاندربولت را چطور تشخیص دهیم؟
ظاهر پورت تاندربولت شباهت زیادی به پورت USB 3.0 (نوع C) دارد و تشخیص آنها از یکدیگر تقریبا غیرممکن است اما نگران نباشید! در کنار پورت‌های تاندربولت علامتی شبیه به صاعقه با فلشی در انتهایش قرار گرفته که نشان می‌دهد پورت مربوطه یک پورت تاندربولت است.
سازگاری پورت‌های تاندربولت با یکدیگر و دیگر پورت‌ها
به طور معمول پورت‌های تاندربولت 3 و 4 با یکدیگر سازگاری دارند ولی با پورت‌های تاندربولت 1 و 2 سازگاری ندارند. پورت تاندربولت 3 و 4 همچنین با پورت USB-C نیز سازگاری دارند یعنی شما می‌توانید یک پورت تاندربولت 3 یا 4 را با یک کابل USB-C به یک پورت USB-C متصل کنید اما باید توجه داشته باشید که سرعت‌ها در حد همان USB-C خواهد بود. برای اینکه بتوانید از ظرفیت‌های پورت تاندربولت استفاده کنید باید هر دو دستگاه دارای پورت تاندربولت باشند و با یک کابل تاندربولت نیز به یکدیگر متصل شوند.
البته هیچ گاه از ناهمخوانی پورت‌ها روی دستگاه‌ها نگران نشوید چرا که دیگر این روزها با وجود انواع و اقسام تبدیل‌هایی که در بازار وجود دارد می‌توانید هر پورتی را به پورت دیگر متصل کنید؛ مثلا می‌توانید پورت‌های تاندربولت 3 یا 4 را با یک تبدیل به پورت‌های تاندربولت 1 و 2، پورت DisplayPort و پورت HDMI نیز متصل کنید. فقط باید به یاد داشته باشید که در این صورت ممکن است امکان استفاده از ظرفیت کامل پورت‌های تاندربولت وجود نداشته باشد.
آیا می‌دانستید؟!
آیا می‌دانستید با یک کابل و پورت تاندربولت می‌شود کارهای زیر را انجام داد؟!
- فیلمی با کیفیت 4K را در کمتر از 30 ثانیه منتقل کنید.
- یک سال پخش مداوم موسیقی با فرمت MP3 را حدودا در 5 دقیقه منتقل کنید.
- کل اطلاعات موجود در کتابخانه کنگره ملی آمریکا را در کمتر از 9 دقیقه منتقل کنید.
- – 300 ساعت ویدیوی یوتیوبی را در کمتر از 20 ثانیه منتقل کنید.
- سالانه 36 ساعت (یک روز و نیم) در وقت خود صرفه‌جویی کنید!
سخن آخر
بدون شک پورت تاندربولت مزایایی دارد که از آن نمی‌توان گذشت که شاید مهم‌ترینش قابلیت انتقال اطلاعات با آن با سرعتی دو برابر USB-C است. شاید وجود همین مزایا هم باشد که باعث رواج بیشتر پورت‌های تاندربولت شده است. نگران اتصال پورت تاندربولت به سایر پورت‌ها هم نباشید. با وجود انواع و اقسام تبدیل‌هایی که در بازار وجود دارد می‌توانید پورت‌های تاندربولت را به پورت‌های دیگر متصل کنید لیکن شاید نتوانید از تمام مزایای این پورت‌ها با وجود تبدیل استفاده کنید. سایت تاپ رایان به عنوان یکی از بهترین سایت‌های فروشگاهی عرضه‌کننده قطعات کامپیوتر و لپ تاپ نه تنها نیاز شما به انواع و اقسام تبدیل را برطرف خواهد کرد بلکه اگر به دنبال لپ تاپ یا وسیله الکترونیکی با پورت تاندربولت هستید می‌توانید روی این سایت حساب باز کنید.
